Poznań, dnia 18 maja 2012r.

Pani
prof. dr hab. med. Anna Jabłecka
Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Farmakologii Klinicznej
Uniwersytet Medyczny im. K. Matrcinkowskiego w Poznaniu
Zakład Farmakologii Klinicznej

W związku z różną interpretacją przez pracowników medycznych czasookresu podawania leków zlecanych w kilku dawkach na dobę, zwracam się z zapytaniem czy:
- lek zlecony 3 x na dobę pielęgniarka /położna może podać w odstępach czasu krótszych niż 8 godzin ?
- lek zlecony 2 x na dobę pielęgniarka /położna może podać w odstępie 8 godzin ?
Problem dotyczy głównie podawania antybiotyków (np. Zinacefu) drogą iniekcji domięśniowej, zarówno u dorosłych jak i dzieci.
Wyrażam nadzieję, że opinia wydana przez Panią Konsultant rozwieje wszelkie wątpliwości w tym zakresie i pozwoli na jednoznaczną interpretację i postępowanie personelu medycznego.

Z poważaniem
Przewodnicząca
Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych
w Poznaniu
mgr Teresa Kruczkowska



Poznań, 5.08.2012r.

Wielce Szanowna Pani
mgr Teresa Kruczkowska
Przewodnicząca Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Poznaniu

Sprawa: odpowiedź na pismo L.dz. 269/12 dotyczące dawkowania leków.

Szanowna Pani,
Na wątpliwości zawarte w Pani piśmie odpowiadam.
Należy ściśle przestrzegać schematu dawkowania leków.

Uzasadnienie;
Lek podaje się pacjentowi w celu uzyskania efektu terapeutycznego. Wymaga to wywołania, a następnie podtrzymania efektu farmakologicznego, który jest uwarunkowany występowaniem odpowiedniego stężenia leku w miejscu jego działania.
Prawidłowy efekt farmakologiczny tj. skuteczność działania leku i jego dobra tolerancja zależą od prawidłowego sposobu dawkowania leku. Rezultatem stosowanie nieprawidłowych schematów dawkowania są:
- działanie toksyczne (przedawkowanie)
- brak lub słabe działanie ( niedodawkowanie )
W ulotkach informacyjnych leków często znajdujemy wartości jego parametrów farmakokinetycznych, takie jak wartość biologicznego okresu półtrwania, biodostępność, szybkość eliminacji czy stopień wiązania z białkami krwi. Dane te obrazują rozmiar i czas działania leku w organizmie, a także pozwalają ustalić indywidualnie dawkę dla pacjenta. Antybiotyki i inne leki przeciwbakteryjne to przepisywane grupy leków chorym w stanach poważnych infekcji ( w tym krytycznych ), co wymusza szczególną konieczność stosowania zasad ich dokładnego dawkowania.
Celem antybiotykoterapii jest likwidacja mikroorganizmów w miejscu zakażenia, co uzyskuje się poprzez osiągnięcie odpowiedniego, efektywnego stężenia antybiotyku przy równoczesnym unikaniu działań niepożądanych. Skuteczne stężenie to takie, które utrzymuje się powyżej minimalnego stężenia hamującego (MIC - Minimal Inhibitory Concentration) lub minimalnego stężenia bakteriobójczego (MBC - Minimal Bactericidal Concentration). Przy określeniu optymalnej dawki dobowej, czasu i sposobu podawania antybiotyków analizuje się ich właściwości farmakokinetyczne (PK) i farmakodynamiczne (PD). Oceniane są zależności pomiędzy wrażliwością czynnika etiologicznego in vitro (MIC), a wskaźnikami PK/PD in vivo. Takie postępowanie pomaga w zapobieganiu rozwojowi kolonizacji i szerzeniu się wielooporności.
PK antybiotyków odnoszą się do ich rozmieszczenia w organizmie oraz opisują profil zależności stężenia leku od czasu, podczas gdy PD związane jest ze stężeniem i działaniem przeciwdrobnoustrojowym antybiotyku w jego miejscu docelowym. Antybiotyki są substancjami chemicznymi, potrafiącymi zniszczyć bądź zahamować rozwój bakterii. Nieodpowiednie stosowanie antybiotyku może ograniczyć jego skuteczność, Skuteczność leczenia przeciwbakteryjnego jest determinowana przede wszystkim aktywnością antybiotyku wobec czynnika etiologicznego. Równie istotnym elementem decydującym o efektywności terapii jest osiągnięcie odpowiedniego stężenia chemioterapeutyku w ognisku zakażenia i czas kontaktu leku z drobnoustrojem. Stwierdzenie, czy spełniono warunek wrażliwości, jest możliwe dzięki badaniu mikrobiologicznemu. Określenie wrażliwości może wprawdzie wskazać, jakie stężenie powinien przybrać antybiotyk w ognisku zakażenia, aby był skuteczny, jednak przewidzieć, jakie wartości ono przybierze, można tylko po uwzględnieniu jego właściwości farmakokinetycznych.
Dlatego podczas leczenia należy pamiętać o najważniejszych zasad bezpiecznego stosowania antybiotyków. Jedną z nich jest ścisłe przestrzeganie schematu dawkowania leku - ma to związek z czasem działania pojedynczej dawki antybiotyku. Zbyt długie przerwy pomiędzy kolejnymi dawkami leku, mogą powodować rozwój oporności bakterii na dany antybiotyk i obniżać jego skuteczność.

Reasumując: Przypadki nieprawidłowego stosowania antybiotyków np. w skutek skracania czasu leczenia, obniżania dawki, nieprzestrzegania właściwej częstości dawkowania (niezgodnej z zaleceniami) może skutkować, że stężenie leku w organizmie „nie przełoży „ się na oczekiwaną skuteczność.

Prof. dr hab. med. Anna Jabłecka
Konsultant Wojewódzki w dziedzinie
Farmakologii Klinicznej